Ryzyko geograficzne w kontekście przeciwdziałania praniu pieniędzy odnosi się do specyficznych zagrożeń związanych z danym obszarem geograficznym lub krajem, które mogą ułatwiać pranie pieniędzy lub finansowanie terroryzmu. Ocena ryzyka geograficznego jest ważnym elementem strategii przeciwdziałania praniu pieniędzy (AML) i zwalczania finansowania terroryzmu (CFT). Kluczowe elementy ryzyka geograficznego obejmują:
- Struktury prawne i nadzorcze: Różnice w strukturach prawnych i nadzorczych między krajami mogą stwarzać luki, które przestępcy mogą wykorzystać do prania pieniędzy. Kraje o słabym systemie prawno-finansowym mogą być bardziej podatne na tego rodzaju działalność.
- Stabilność polityczna: Kraje o niestabilnej sytuacji politycznej często są bardziej podatne na pranie pieniędzy, ponieważ brak stabilności może prowadzić do słabego egzekwowania przepisów przeciwdziałania praniu pieniędzy i terroryzmowi.
- Stopień korupcji: Poziom korupcji w danym kraju ma bezpośredni wpływ na ryzyko prania pieniędzy. Kraje z wysokim poziomem korupcji są bardziej narażone na działalność przestępczą.
- Wysoki poziom przestępczości: Obszary geograficzne charakteryzujące się wysokim poziomem przestępczości są bardziej podatne na pranie pieniędzy, ponieważ przestępcy mogą korzystać z istniejących już struktur przestępczych.
- Brak współpracy międzynarodowej: Kraje, które nie współpracują skutecznie na arenie międzynarodowej w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy, mogą stać się rajami dla przestępców finansowych.
- Obszary z ograniczonym nadzorem finansowym: Obszary geograficzne o słabym nadzorze finansowym, takie jak tzw. raje podatkowe, mogą stanowić atrakcyjne miejsce dla prania pieniędzy, ponieważ oferują większą dyskrecję w zarządzaniu finansami.
Czarna lista FATF
Kraje “pod specjalnym nadzorem” FATF, szara lista
27 października 2023 r. FATF opublikował zaktualizowaną listę krajów poddawanych wzmożonemu nadzorowi z powodu strategicznych braków w swoich systemach przeciwdziałania praniu pieniędzy, finansowaniu terroryzmu i finansowaniu proliferacji. Jest to tak zwana “szara lista” FATF. Na liście znajdują się: Barbados, Bułgaria, Burkina Faso, Chorwacja, Demokratyczna Republika Konga, Gibraltar, Haiti, Jamajka, Kamerun, Mali, Mozambik, Nigeria, Filipiny, Senegal, Syria, Republika Południowej Afryki, Sudan Południowy, Tanzania, Turcja, Wietnam, Zjednoczone Emiraty Arabskie i Uganda.
Link do listy: https://www.fatf-gafi.org/en/publications/High-risk-and-other-monitored-jurisdictions/Increased-monitoring-october-2023.html
Państwa trzecie wysokiego ryzyka Unii Europejskiej (stan na 18.01.2024)
Afganistan, Barbados, Burkina Faso, Kamerun, Kajmany, Demokratyczna Republika Konga, Gibraltar, Haiti, Jamajka, Jordania, Mali, Mozambik, Mjanma/Birma, Nigeria, Panama, Filipiny, Senegal, Republika Południowej Afryki, Sudan Południowy, Syria, Tanzania, Trynidad i Tobago, Uganda, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Vanuatu, Wietnam, Jemen.
Aktualizacja: 18 stycznia 2024 r. zostało opublikowane Rozporządzenie delegowane (UE) 2024/163 z dnia 12 grudnia 2023 r. zmieniające rozporządzenie delegowane (UE) 2016/1675, zgodnie z którym Kajmany i Jordania zostały usunięte z listy krajów trzecich wysokiego ryzyka. Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.
Link do listy: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32023R2070
Unijna lista “rajów podatkowych”
Unijny wykaz jurysdykcji niechętnych współpracy, publikowany jest jako załącznik do konkluzji Rady ECOFIN (załącznik I). Obecnie (na dzień 17.10.2023) na liście znajdują się: Anguilla, Antigua i Barbuda, Bahamy, Belize, Fidżi, Guam, Palau, Panama, Rosja, Samoa, Samoa Amerykańskie, Seszele, Trynidad i Tobago, Wyspy Turks i Caicos, Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych, Vanuatu.
Link do listy: https://www.consilium.europa.eu/pl/policies/eu-list-of-non-cooperative-jurisdictions/
Basel AML Index
W zestawieniu ocenia się ryzyko prania pieniędzy i finansowania terroryzmu (ML/TF) w jurysdykcjach na całym świecie. Ocena opiera się na metodologii obejmującej 18 wskaźników sklasyfikowanych w pięć domen zgodnie z pięcioma kluczowymi czynnikami uznawanymi za przyczyniające się do wysokiego ryzyka ML/TF: Shortfalls in the AML/CFT framework, Corruption and bribery, Poor financial transparency and standards, Poor public transparency and accountability, Weak political rights and rule of law.
Link do indeksu: https://index.baselgovernance.org/methodology
Indeks CPIA Banku Światowego
https://data.worldbank.org/indicator/IQ.CPA.TRAN.XQ
Corruption Perceptions Index
The Corruption Perceptions Index (CPI) Transparency International jest najczęściej stosowanym globalnym rankingiem korupcji na świecie. Mierzy on poziom korupcji sektora publicznego kraju na podstawie opinii eksperckich oraz przedsiębiorców. Wynik danego kraju to postrzegany poziom korupcji w sektorze publicznym w skali od 0 do 100, gdzie 0 oznacza wysoki poziom korupcji, a 100 oznacza bardzo niski poziom korupcji.
CPI za 2022 rok
https://www.transparency.org/en/cpi/2022
CPI za 2023 rok
https://www.transparency.org/en/cpi/2023
Kraje o nieakceptowalnym poziomie ryzyka
Kraje o nieakceptowalnym poziomie ryzyka są identyfikowane na podstawie wiarygodnych źródeł o charakterze publicznym przez instytucję obowiązaną.