Mikołaj Wróblewski

Zarządzanie ryzykiem wiele ma twarzy. Jedną z nich jest compliance. Waga działań compliance wynika z faktu, że ustawodawcy krajowi, a w niektórych przypadkach międzynarodowe instytucje o uprawnieniach regulacyjnych nakładają na osoby prawne ściśle określone, wiążące zobowiązania. Niestosowanie się do tych wymagań z reguły wiąże się z poważnymi sankcjami, na objęcie którymi większość firm nie może sobie pozwolić. Compliance staje się podstawą zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwie. Jednak z punktu widzenia risk management compliance to jedynie podstawa podstaw. Większość form aktywności osoby prawnej wiąże się z ryzykiem, a więc możliwe jest również podejmowanie kroków mitygujących to ryzyko w wielu obszarach prowadzenia przedsiębiorstwa. 

Wspomnieć warto w szczególności o poniższych dziedzinach risk management’u.

1. Bezpieczeństwo elektroniczne – m.in. ochrona stabilności systemów, ochrona przed szpiegostwem elektronicznym.
2. Ochrona ubezpieczeniowa – także ta wykraczająca poza wymogi postawione przez ustawodawcę, jak ubezpieczenie OC dla firmowych flot bądź zawodowe.
3. “Commercial intelligence” – wywiad komercyjny, dziedzina, której dotyczy niniejszy tekst. 

Commercial intelligence to obszar na tyle nowy w naszym kraju, że nie doczekał się, póki co jednoznacznie przyjętego tłumaczenia na język polski, choć firmy działające w tym sektorze często bywają nazywane wywiadowniami gospodarczymi. Kojarzą się, wciąż jeszcze, najczęściej z działaniem w cieniu i zbieraniem informacji w podejrzany sposób, z działaniami na pograniczu prawa. Warto odczarować ten obraz. Commercial intelligence to dziedzina działań i usług, pozwalających na mitygowanie ryzyka w firmach dzięki pozyskiwaniu dodatkowej wiedzy. Wiedza ta umożliwia podejmowanie lepszych decyzji strategicznych lub personalnych. W USA i Wielkiej Brytanii korzystanie z tych usług dawno już weszło do standardowych praktyk risk managementu. Osobą odpowiedzialną za te procesy jest często CIO, czyli Central Intelligence Officer, choć nierzadko firmy typu commercial intelligence bywają też angażowane przez działy HR lub przez zespoły zajmujące się M&A.

Firmy decydują się na zakup usług commercial intelligence szczególnie proadząc działania w poniższych obszarach. 

1. M&A. Przy fuzjach i akwizycjach standardem jest przygotowanie przez dostawcę usług commercial intelligence specjalnego raportu, nazywanego enhanced due diligence dla klienta, który dzięki temu dowiaduje się o potencjalnych przeszkodach dla podjęcia rozważanej strategicznej decyzji. Rolą firmy commercial intelligence jest znajdywanie dziury w całym – potencjalnych zagrożeń („red flags”), które następnie są opisywane w raporcie wywiadowczym. Mogą dotyczyć historii firmy, jej złej reputacji, ciągnących się za nią spraw sadowych i wynikającego z tego ryzyka prawnego, kultury mobbingu w firmie, słabej retencji nowych klientów lub innych spraw. Celem jest opisanie wszelkich możliwych zagrożeń, które w wypadku przeprowadzenia fuzji lub przejęcia staną się problemami dla klienta. Firmy private equity, zajmujące się na co dzień przejęciami są prawdopodobnie pierwszym typem firm, który przy każdej transakcji zakupu korzysta z takiego wsparcia.
2. Strategiczne partnerstwa. Sytuacja wygląda bardzo podobnie przy decyzjach o podejmowaniu stałej współpracy z nowym partnerem. Szczególnie jeżeli klient i jego potencjalny partner działają w różnych częściach świata, jak jest często w przypadku offshoringu. Outsourcing zawsze wiąże się z pewnym ryzykiem i staranne zbadanie reputacji potencjalnego partnera przed podjęciem decyzji o współpracy jest rozsądnym krokiem, aby nie narazić dobrego imienia własnej firmy.
3. Rekrutacja. Nowi pracownicy to czas i koszty. Wybór nieodpowiedniej osoby może być bardzo kosztowny i zahamować rozwój nawet sporej organizacji na dłuższy czas. Wybadanie opinii na temat pracownika na etapie pre-employment jest bardzo wskazane. Niestety firmy rekrutacyjne często robią to po macoszemu, powierzając te zadania osobom nie do końca do tego przygotowanym.
4. Zdobywanie informacji rynkowych. W przypadku ostrej gry rynkowej, warto wiedzieć co szykuje konkurencja. Czy pracują nad nowymi produktami? Jak będzie działała usługa, którą wprowadzają na inny rynek, ale być może wkrótce trafi i do nas? Czy podejmą partnerstwo z zagraniczna konkurencją? Commercial intelligence może niwelować ryzyko związane z działaniami konkurencji lub innymi czynnikami rynkowymi. Oczywiście w ramach granic wyznaczonych przez prawo.

Rodzaje działań wywiadowczych

Wywiady prywatne dysponują dwoma legalnymi rodzajami działań, pozwalającymi na zdobywanie kluczowych dla klientów informacji. Są to OSINT oraz HUMINT.

OSINT czyli Open Source Intelligence jest rodzajem działań wywiadowczych, związanym z docieraniem do informacji ogólnodostępnych. Raport OSINTowy może uwzględniać informacje z mediów społecznościowych, forów profesjonalnych, prasy oraz krajowych i międzynarodowych rejestrów.

HUMINT to Human Intelligence, czyli zdobywanie informacji dzięki wywiadom przeprowadzanym ze źródłami z otoczenia lub zawodowej przeszłości osoby, której dotyczy raport. Poważny raport będzie zawierał zarówno informacje zdobyte za pomocą działań OSINT jak i HUMINT, a te drugie będą przeprowadzone przez osobę przygotowaną do tego zawodowo. W szczególności warto odnotować, że sztuka pozyskiwania wrażliwych informacji dzięki rozmowie, nie jest kompetencją, którą się automatycznie nabywa dzięki zatrudnieniu na stanowisku rekrutera. Jest to umiejętność bardzo indywidualna, w której można być mniej lub bardziej utalentowanym, a także wyszkolonym.

Dzięki zastosowaniu środków OSINT i HUMINT może powstać pełny raport wywiadowczy dla firmy. Często jednak nie ma potrzeby sięgania po aż tak kompletną i kosztowną usługę i wystarczy sam tzn background check, czyli analiza potencjalnych zagrożeń związanych z historią zawodową określonej osoby. Do zrobienia background check wystarczy z reguły tydzień, nie jest to bardzo droga usługa, a może być istotnym krokiem mitygującym ryzyko przy podejmowaniu działań związanych z potencjalnymi zagrożeniami.

O autorze: Mikołaj Wróblewski , CEE Outsourcing Support zajmującą się wykonywaniem background checks i reputation checks w Europie Środkowej i Wschodniej. mikolaj@ceeoutsourcing.com